Preventie
Voor een gezond gebit is preventieve hygiëne ontzettend belangrijk, zowel bij honden als katten. Net zoals bij mensen kan dit op meerdere manieren, maar de belangrijkste daarvan zijn thuis tanden poetsen en de (half)jaarlijkse gebitscontrole en zo nodig reiniging bij de dierenarts.
Een schoon gebit
Waarom is dit allemaal zo belangrijk?
​
Tanden poetsen bij je huisdier, het klinkt altijd als gecompliceerd, en veel mensen zullen denken dat het zelfs onnodig is, want; vroeger hoefde het ook niet, waarom dan nu ineens wel? Dat is eenvoudig te beantwoorden. Vroeger werd er veel minder gelet op een goede mondgezondheid bij dieren. De reden daarvan is dat onze huisdieren meesters zijn in het verbergen van chronische pijn. En vroeger werd gedacht, dat als ze geen pijn laten zien (hij eet nog prima, ze speelt nog net als altijd), ze dan ook geen pijn hebben, en je er dus ook niets aan hoeft te doen. Tegenwoordig weten we wel anders. De anatomie van de tanden, kiezen, en zenuwen in de kaak van onze huisdieren is nagenoeg hetzelfde als die van ons mensen. Daaruit kunnen we redeneren dat wat bij ons pijn doet, bij een huisdier dus ook pijnlijk zal zijn. En het rust op onze schouders als eigenaren en veterinaire professionals, om in een vroeg stadium problemen te detecteren en te behandelen, zodat het dier geen pijn hoeft te lijden. Helaas is zelfs onder dierenartsen de noodzaak van goede tandheelkunde nog een ondergeschoven kindje. Tijdens de studie diergeneeskunde wordt er in 6 jaar tijd nog steeds maar hoogstens 3 dagen onderwijs aan besteed, terwijl gebitsproblemen in de top 3 meest voorkomende (en top 1 meest terugkerende) gezondheidsproblemen staan. Gelukkig is er de laatste 10-20 jaar wel steeds meer nascholing beschikbaar voor dierenartsen als het gaat over gebitsproblemen, en komen we langzaam op een kantelpunt als het gaat om het vaststellen van problemen en de noodzaak van de (vroege) behandeling daarvan.
​
Bij mensen weten we namelijk al veel langer dat een slechte mondgezondheid lijdt tot vele andere problemen in het lichaam, namelijk chronische ontstekingen, pijn, hartproblemen en zelfs levensbedreigende aandoeningen zoals tetanus en bloedvergiftiging. Niet gek als je bedenkt dat er vanuit een rotte kies talloze bacteriën het lichaam binnen kunnen komen. Bij dieren wordt er de laatste jaren ook meer onderzoek gedaan naar gezondheidsproblemen door een slecht gebit, en ook daaruit blijkt dat dieren met een slecht gebit vaak problemen hebben met ontstekingen van de hartkleppen en de lever (onder andere). Met name voor hartpatiënten en dieren met implantaten (kunstheupen, botschroeven/platen, kruisbandoperaties) kan een slecht gebit letterlijk levensgevaarlijk zijn.
​
Zoals met alle geneeskunde geldt dat voorkomen beter is dan genezen. En bij de tandheelkunde is dit misschien nog wel het allerbelangrijkst. Want door een goede hygiëne en controle kunnen pijn en ontstekingen vaak volledig worden vermeden.
​
Hoeveel preventieve maatregelen nodig zijn voor het voorkomen van problemen verschilt per diersoort, per ras, leeftijd en individueel dier. Zo weten we dat gebitsproblemen veel vaker voorkomen bij kleine hondenrassen dan bij grote rassen. Dit heeft vooral te maken met het feit dat bij kleine honden de tanden en kiezen minder ruimte hebben en er dus sneller vuil tussen de tanden vast komt te zitten. Ook zal een hond of kat die goed op zijn of haar eten kauwt minder snel last hebben van vieze tanden. Bij katten met een brede kop (Perzen, Britse kortharen) zien we veel problemen door een slechte aansluiting van de kiezen. En het lijkt erop dat bij halflanglarige kattenrassen, met name de Maine Coon, heftige ontstekingen van het tandvlees vaker voorkomen. Bij de grote hondenrassen zien we juist weer meer problemen met gebroken tanden en kiezen door te hard bijten op kluiven en speeltjes.
​
Juist omdat onze honden en katten zo goed zijn in het verbergen van problemen raden wij een halfjaarlijkse controle van het gebit aan, net zoals wij dat hebben bij de tandarts. Daarnaast is het belangrijk om als eigenaar te letten op zaken als uit de bek stinken (af en toe stinken kan komen door snoepjes etc, maar continue is niet de bedoeling), rood of bloedend tandvlees, aanslag op de tanden en kiezen, en het eet- en speelgedrag; valt het je ineens op dat je hond nog maar aan 1 kant kauwt? Dan kan het zijn dat hij/zij aan de andere kant pijn heeft.
Tanden poetsen
​
Spoiler alert: met de juiste manier van trainen kan je tanden poetsen bijna iedere hond leren, en zelfs 7 op de 10 katten (echt, er is onderzoek naar gedaan). De manier en snelheid van trainen is natuurlijk wel belangrijk voor de succeskansen, en hoe oud het dier is als je eraan begint. Zoals met alles geldt hier ook: jong geleerd is oud gedaan. Maar dat wil niet zeggen dat oudere dieren niets meer kunnen leren, integendeel. Het duurt misschien alleen wat langer voor ze het oppikken.
​
Het beste is dus om te beginnen zodra je je pup of kitten krijgt. In hetzelfde rijtje als leren zitten, liggen, en blijven, hoort ook een basis lichamelijk onderzoek (voetjes voelen, oren kijken, tandjes kijken) en tanden poetsen. Ja, ook bij katten. Uit onderzoek is gebleken dat dagelijks tanden poetsen de allerbeste manier is om tandsteen te voorkomen.
​​
Zet je pup of kitten dus regelmatig even op een stevige tafel en voel hun hele lijfje even af. Zo wennen ze aan het onderzoeken van hun lijf en het bereidt ze voor op dierenartsbezoekjes, zodat deze minder stress opleveren.
​
Tanden poetsen in stappen (video instructie volgt nog):
-
Laat de pup of kitten stil zitten, en aai dan rustig met je vinger langs het snoetje, zodat ze wennen aan de aanraking.
-
Herhaal dit, maar schuif nu je vinger onder de lippen, zodat je de tandjes en kiezen ook daadwerkelijk aanraakt. Maak rustige poetsbewegingen. Het bekje mag gesloten blijven. Op deze manier kan je de buitenkant van de meeste tanden en kiezen goed poetsen.
-
Doe wat tandpasta (speciaal voor honden en katten, mensentandpasta is niet veilig, en ze vinden het niet lekker) op je vinger, en herhaal stap 2. Pas op, sommige dieren vinden de tandpasta erg lekker, en proberen daarom op je vinger te bijten. Als ze teveel bezig zijn met de tandpasta (likken, smakken, bijten), dan kan het soms beter zijn deze stap over te slaan.
-
Als de bovenstaande stappen goed gaan, kan je beginnen met een kleine, zachte tandenborstel, of een microvezel gaasje (bijvoorbeeld van Petosan). Een borstel werkt beter tegen plaque, maar een gaasje wordt soms beter geaccepteerd. Vindt jouw pup of kitten de borstel nog eng, pak dan het gaasje. Het allerbelangrijkste bij het kiezen van een tandenborstel is dat deze niet te groot moet zijn, en vooral niet te hard. Kies altijd voor zo zacht mogelijk.
​
​
​
​
​
-
Poets met de borstel het buitenste oppervlak van alle tanden en kiezen rustig. Doe dit niet meer dan 1-2 minuten achter elkaar. Pas op met te hard poetsen van het tandvlees. Zit er bloed aan de tandenborstel? Stop dan met poetsen en controleer het tandvlees.
-
Er zijn (vooral voor honden) speciale tandenborstels met 2 borstels. Deze zijn perfect voor het poetsen van zowel de buitenkant als de binnenkant van de kiezen. Hiervoor moet je hond echter wel zijn/haar bek open houden, dus begin hier pas aan als je hond goed gewend is aan alle voorgaande stappen.
​
Voor alle stappen geldt: doe het rustig aan, bouw langzaam op. Als je merkt dat je dier het eng vindt, ga dan een stapje terug. Je kunt dit meerdere keren per dag oefenen, maar niet langer dan 1-2 minuten per keer. Beloon je dier uitgebreid na het oefenen, met iets lekkers, maar liever met een spelletje of knuffels, afhankelijk van wat jouw dier fijn vindt. Als het eenmaal lukt om goed te poetsen, probeer dit dan iedere dag te doen. Het helpt voor het volhouden om het een dagelijkse routine te maken, en het effect is (net als bij ons) het beste als je 1-2 maal daags poetst. Poets je minder dan 3x per week zonder aanvullende maatregelen (zoals hieronder besproken)? Dan heeft het eigenlijk geen zin.
​​
Speciale voeding
​
Hierover is altijd veel discussie onder hondeneigenaren, fokkers en dierenartsen. Van de een zal je horen dat vers vlees het allerbeste is, de ander zweert bij brokken. Beide mogelijkheden hebben hun voor- en nadelen, en we gaan hier verder niet in op de voedingswaardes van vers vs. brok. Onze persoonlijke ervaring is dat het per hond verschilt wat voor de tanden het beste werkt. Een vers vlees dieet kan voor de ene hond betekenen dat hij/zij levenslang een prachtig gebit houdt, en voor de andere binnen 1-2 jaar gebitsproblemen veroorzaken. Vice versa geldt dat ook voor brokken. Wel is het zo dat er meer onderzoek is gedaan naar het effect van brokken op de mondgezondheid (vooral bij honden, maar ook wel bij katten). Hieruit blijkt dat er heel veel verschil zit in welke brokken er gevoerd worden.
​
Het streven is dat een brok tijdens het kauwen zorgt voor het schoonschrapen van de tand/kies tot aan de tandvleesrand. Dat is immers de plek waar ontstekingen ontstaan en die je dus zo schoon mogelijk wil houden. Er zijn meerdere merken brokken waarvan bewezen is dat ze de hoeveelheid tandplaque/tandsteen op de tanden en kiezen kunnen verminderen, maar er is er maar 1 waarbij bewezen is dat deze de hoeveelheid plaque/tandsteen tot bij de tandvleesrand verminderd, en dat is de Hill's t/d, zowel voor de hond als voor de kat. Dit is dus ook de voeding die wij aanraden, zowel als onderhoud bij dieren met een zwak gebit, als voor dieren die al gebitsproblemen hebben. Wat goed is om rekening mee te houden is dat deze voeding geen vervanging is van goed poetsen, en dat het minder effect heeft op de hoektanden en snijtanden dan op de kiezen. Een dier kauwt immers meestal met zijn/haar kiezen en niet met de tanden.
​
​
​
​
​
​​
​
​
​
​
​
Voer je vers vlees met botten? Kijk dan uit met de botten. Deze zijn vaak hard genoeg om tanden en kiezen te kunnen beschadigen, vooral bij grotere honden met sterke kaken. In de regel geldt dat als je ergens geen putje in kan drukken met een nagel, het te hard is voor de tanden.
Supplementen en kauwstaven/speeltjes
​
Er zijn momenteel enorm veel producten op de markt die claimen een positief effect te hebben op de mondgezondheid en het verminderen of zelfs compleet verwijderen van tandsteen. Hierover kunnen we kort zijn: de meeste hiervan zijn niet bewezen effectief of zelfs schadelijk (in die zin dat ze een vals gevoel van veiligheid geven waardoor gebitsproblemen te laat worden opgemerkt). Wij verwijzen in dit soort gevallen altijd door naar de website van het Veterinary Oral Health Council, www.VOHC.org. Deze onafhankelijke, wereldwijde non-profit organisatie onderzoekt of producten daadwerkelijk effect hebben voor de gezondheid van een honden of kattengebit. Zij hebben zowel voor katten als voor honden een lijst met producten op hun website gepubliceerd die bewezen effectief zijn. In de dierenwinkel kun je de geaccepteerde producten herkennen aan het onderstaande logo.
​
Ook hierbij geldt weer: als het te hard is om met je nagel in te duwen of te breken, dan is het te hard voor de kiezen van je huisdier. Zeker voor pups en kittens, die nog broze melktandjes hebben, zijn veel kauwstaafjes veel te hard. Taai = beter dan keihard!
​
​
Professionele gebitsreiniging
Naast al het bovenstaande is een regelmatig bezoek aan de dierenarts vaak onvermijdelijk om een gezond gebit te waarborgen. Tijdens een (half)jaarlijkse controle kan worden beoordeeld hoe de staat van het gebit en het tandvlees is, en of een professionele gebitsreiniging nodig is of niet. Bij sommige dieren zal dit jaarlijks, of zelfs halfjaarlijks nodig zijn, afhankelijk van het ras en de mogelijkheid tot preventieve maatregelen thuis, en bij anderen bijna nooit. Maar zelfs al is een gebitsreiniging niet altijd nodig, een controle is altijd goed om andere problemen op te sporen, zoals breuken van tanden en kiezen, verkleuringen (die kunnen wijzen op afsterven van tanden) of slijtage.
​
Bij kleine hondenrassen zoals Chihuahua's, Toy poedels, Pomerianen, en alles wat een kort snuitje heeft, is het zelfs het advies om te starten met gebitsreinigingen vanaf 1-2 jarige leeftijd. Omdat bij deze kleine rassen de tanden en kiezen vaak te weinig ruimte hebben in het bekje om gezond te blijven is het goed om jong te beginnen met behandelen zodat ze hun tanden en kiezen zo lang mogelijk kunnen behouden. Soms kan dit zelfs inhouden dat we een paar kleine tandjes en kiesjes moeten verwijderen om de grotere en belangrijkere elementen zo lang mogelijk te kunnen behouden.
​
Wil je graag meer informatie en advies voor je jonge hond of kat? Wij bieden een pup/kitten consult op 6 maanden leeftijd gratis aan om eventuele problemen vroeg te kunnen opsporen.
Een gebitsreiniging zonder narcose is geen gebitsreiniging!
​
Als baasje is het vaak spannend als je dier onder narcose moet, zeker wanneer dit ieder jaar opnieuw moet. Er zijn bedrijven die handig op deze angst inspringen door gebitsreinigingen aan te bieden zonder narcose, of ultrasone reinigers te verkopen die je thuis kunt gebruiken om de tanden schoon te trillen. Helaas zien we hiervan meer problemen dan wanneer je niets aan het gebit doet.
Een reiniging zonder narcose (of alleen met iets rustgevends) kan niet grondig genoeg zijn om alle vuil weg te halen. Het is uiteindelijk het onzichtbare tandsteen onder de tandvleesrand wat zorgt voor de ontstekingen (en dus pijnlijkheid) die uiteindelijk leiden tot het ontwikkelen van rotte tanden. En dit tandsteen kun je niet zonder narcose verwijderen omdat het zeer ongemakkelijk, zo niet pijnlijk, is om dit goed weg te halen. Dit resulteert regelmatig in een gebit wat er jarenlang keurig uit kan zien aan de buitenkant, maar wat onder de tandvleesrand aan het rotten is. Valse veiligheid dus en een gevaar voor de gezondheid van je huisdier.
​
Hetzelfde geldt voor ultrasone apparaatjes die online verkrijgbaar zijn. Ultrasoon reinigen is een vervelend gevoel, en zelfs als je hond of kat dit goed toelaat, is reinigen onder het tandvlees niet te doen. Daarnaast is het makkelijk om bij een onjuist gebruik het tandvlees of het glazuur te beschadigen door de trillingen. Het kan zelfs oververhitting van de tanden veroorzaken waardoor wortelkanaalontstekingen kunnen ontstaan. Er bestaan niet voor niets opleidingen tot mondhygiënist bij mensen. Een goede gebitsreiniging is werk voor professionals.